Rytualna strzała

W pozostałościach religii Indoaryjczyków i Słowian odnaleźć można szereg śladów związanych z rytualnym wykorzystaniem łuku i strzały. Dotyczy to atrybutów Bogów, mitów, ludowych podań i obrzędów. Świadectwa te odnaleźć można w religii starożytnych Pelazgów, Traków, Getów, irańskich i hinduskich Ariów oraz Słowian. Nawiązanie do rytualizmu strzały odnajdziemy u proto-Słowian. Rytualne strzały znaleziono, w kurhanach nieopodal miasta Arkaim z epoki brązu (z około XVIII-XX wieku p.n.e). Z kolei Konstanty Porfirogeneta, opisując swoje podróże po Wschodniej Słowiańszczyźnie, wspomina o stosowaniu, wbitych okręgiem w ziemię strzał, jako formy ofiary pod świętym dębem na wyspie św. Jerzego na Dnieprze. Przez Rusinów wyspa ta nazywana była Hortyca lub Czur Oczariła, według Ivanova i Toporova, można wyspę tę utożsamiać z kultem Boga Jaryły. Rytualne strzały używane są po dziś dzień w wielu tradycjach szamańskich, np. w Mongolii i Tybecie. U Tatarów lebiedyńskich oraz Ałtajczyków łuk pełnił rolę instrumentu rytualnego, niczym bęben (z pudłem rezonansowym), umożliwiał ekstatyczny lot szamański. Łuk i strzałę wykorzystywano i wykorzystuje się wciąż w rytuałach uzdrawiania i przywracania energii życiowej w tradycji Yungdrung Bon. Rytualnych strzał używa się tam także do błogosławieństw, wróżenia, przyciągania bogactwa i pomyślności.

W tej tradycji rytualną strzałę nazywa się Dadar (mda 'dar tyb.) Jest to strzała ozdobiona kolorowymi wstążkami (białą, czerwoną, niebieską, zieloną i żółtą), reprezentująca siłę życiową i długowieczność. Strzała symbolizuje aspekt męski, który jest stabilny i reprezentuje formę i metodę. Przestrzeń i stabilność. Kolorowe wstążki reprezentują żeński aspekt, który jest lekki i porusza się w powietrzu, symbolizuje mądrość i energię oraz esencję pięciu żywiołów. Oba te aspekty razem tworzą jedność i pomyślność w pełni. Inne rytualne strzały zwane Labtse wbija się w ziemie, aby przyciągnąć pomyślność dla danego miejsca, domu, świątyni, także jako ofiarę dla lokalnego bóstwa.

Przykłady pozostałości rytualnego wykorzystania strzały można znaleźć współcześnie także na Słowiańszczyźnie, na przykład rytuał „pogrzebu strzały” na Białorusi. Można też pokusić się o porównanie rytualnej strzały Dadaru lub Labtse do palmy Wielkanocnej i nie chodzi o sam jej wygląd. Porównując rytualne wykorzystanie strzał w tradycji Yungdrung Bon z obrzędowym wykorzystaniem palmy Wielkanocnej w słowiańskiej kulturze ludowej, znaleźć możemy pewne podobieństwa. Otóż, poświęconą palmę umieszczano przy wejściu do domu, aby chroniła domostwa i jego mieszkańców. Ponadto dawniej gospodarze omiatali palmą Wielkanocną domowników dla ich pomyślności oraz zwierzęta domowe, aby lepiej się chowały. Przypomina to rytuał przywracania siły życiowej z użyciem rytualnej strzały w Bon. Najciekawszy jest obyczaj używania gałązki wierzbowej, wyciągniętej z poświęconej palmy i wbijania jej w ziemię na polu uprawnym. To miało zapewnić dobre zbiory i ochronę przed zniszczeniem upraw. Jest to bezpośrednia analogia do rytualnego użycia strzały w Yungdrung Bon. Kolejną analogią są wstążki przyczepiane do Dadarów i palm. Okazuje się, że w obu przypadkach są to wstążki w pięciu kolorach. W Bon kolor biały oznacza żywioł przestrzeni, kolor czerwony to żywioł ognia, kolor niebieski to żywioł wody, kolor żółty to kolor ziemi i kolor zielony to żywioł powietrza. W przypadku palm Wielkanocnych w Kościele przyjmuje się, że kolory wstążek umieszczanych na palmie nawiązują do symboliki kolorów w chrześcijaństwie: kolor żółty to mądrość Jezusa, kolor niebieski jest kolorem Maryi, kolor czerwony to męczeństwo i miłość, kolor biały to niewinność i radość a kolor zielony to nadzieja. Jest jeszcze kolor fioletowy symbolizujący pokorę. Choć po chrystianizacji niewiele przedchrześcijańskich rytuałów zachowało się w naszej kulturze ludowej, to podane przykłady pokazują nam pewne elementy naszych dawnych wierzeń. Jednakże, aby do nich dotrzeć, konieczne są interdyscyplinarne studia porównawcze.

Diana J. Jakubowska